cành
mai. Tuy nhiên, việc trang trí cây đào, cành mai ở chùa không mang màu sắc đặc
trưng Phật giáo, và cũng chỉ dùng vào dịp tết. Các ngày lễ Phật giáo khác chưa
có hình thức trang trí cây thích hợp, chỉ có tiểu cảnh là vườn Lâm Tì Ni.
Vì vậy, chúng tôi vẫn
thường nghĩ đến một hình thức trang trí cây cảnh (trước hết là loại lớn), thích
hợp cho vườn chùa, dùng vào các dịp lễ như Tết Nguyên đán, lễ hội tháng giêng,
Phật Đản, Vu Lan, Phật Thành đạo,… tiết kiệm chi phí, sử dụng lâu dài. Hướng
chúng tôi nghĩ đến cũng khác với kiểu bày cây cảnh loại thấp để trang trí, vẫn
không đặc trưng cho Phật giáo.
Dưới đây là một số đề
xuất cụ thể của chúng tôi về việc trang trí cây trong vườn chùa mang màu sắc Phật
giáo, có thể sử dụng vào dịp lễ tết như đã nói ở trên. Quan điểm của chúng tôi
là phải khác hẳn hiểu trang trí cây thông, tức không dùng đèn bóng nhỏ, không
dùng đèn bóng kết dây, không làm cây tỏa sáng như cây thông Noel.
Phải hướng đến cách trang
trí làm sao để cây trong vườn chùa vừa sáng, vừa mang đậm nét Phật giáo, thiền
vị, thiền chất và có thể trang trí nhiều cây để người đến lễ Phật đi trong vườn
chùa vẫn luôn xác định là đang ở trong chùa.
Các trụ đèn vườn kiểu Á Đông không phải là
trang trí cây.
Hiện nay, về ánh sáng
trang trí cây, mỹ thuật công nghệ đã có những bước tiến lớn và rất phù hợp với
cây cối nhà chùa (1).
Dành để trang trí cây,
có một loại đèn mới mang hiệu quả mỹ thuật cao, gọi là “moonlight”, tức “ánh
sáng trăng”. Đây là loại đèn trắng, lắp trên cành cây, tức là trong tán lá cây,
chiếu ánh sáng xuống các cành thấp hơn và thân cây, mặt đất, thảm cỏ, đường đi,
tạo 2 cảm giác:
-
Huyền hoặc như một đêm trăng.
-
Một phần thân cây sáng dịu, tôn vẻ đẹp của
cây.
Một cách khác hơn, cũng
hiện đại, và đã dùng ở một số nơi ở nước ta, là chiếu sáng ngược. Ánh đèn đốt
tim, thủy ngân theo màu được chọn (xanh, vàng, hồng…) chiếu từ dưới lên, biến
thân cây trở thành một tác phẩm điêu khắc, linh hoạt với những đường nét phong
phú, nhấn đậm nhạt bằng ánh sáng. Cách chiếu sáng này đã làm cho đường Trần
Phú, Nha Trang trở nên một con đường ven biển đẹp vào hàng nhất nước về đêm.
Cách chiếu sáng thân
cây dùng cho vườn chùa như trên rất thích hợp để trang trí cây theo tinh thần
Phật giáo. Nó trầm mặc, ẩn hiện, sắc không, thiền vị, huyền hoặc, thanh thoát,
đường nét thâm u. Đương nhiên nó khác kiểu cây thông đèn rực rỡ, chớp tắt, sáng
lấp lánh, lòe lẹt.
Nhưng chiếu sáng cây
như thế thì chưa có âm hưởng Phật giáo, chưa thể hiện hình ảnh Phật giáo cụ thể.
Đã có cách chiếu sáng. Vậy làm gì để có cây trang trí kiểu Phật giáo về đêm?
Vấn đề là cần phải bố
trí chiếu sáng cái gì?
Cái mà chúng ta có thể
lắp thêm ở những chỗ trên cây có luồng sáng đèn chiếu vào là hình ảnh chư thiên, trang phục kiểu Ấn Độ,
chắp tay vái chào, hướng về chánh điện, hoặc rải hoa (có thể gắn đèn trong
hoa), cầm quạt, cầm lồng đèn, dâng phẩm vật cúng dường, tấu nhạc...
Chư thiên trong trang
phục Ấn Độ là hình ảnh đặc trưng cho Phật giáo, đặc biệt là Phật giáo Nam tông
và Ấn Độ giáo. Nhưng nếu sử dụng ở Việt Nam, thì chỉ sẽ đặc riêng cho Phật
giáo.
Ảnh chư thiên với nhiều
thể hiện có thể thực hiện dễ dàng bằng in Hiflex, dán vào khung tương ứng, có
thể tạo dáng khung theo hình chư thiên, rất tiết kiệm chi phí, và có thể cất
vào kho sau những khi ngày lễ kết thúc để dùng vào những dịp lễ sau.
Hình ảnh chư thiên hân
hoan chắp tay bái vọng, rải hoa chào mừng, dâng cúng phẩm vật, tấu nhạc treo
trên cây được chiếu sáng khi dùng vào trang trí không hề mang màu sắc bất kính,
mà trái lại, nó thể hiện mạnh mẽ sự hoan hỷ, tinh thần chúc phúc, dùng được cho
mọi dịp lễ như tết Nguyên đán, Lễ hội tháng Giêng, Vía Quan thế âm, Phật đản,
Vu lan, Thành đạo…
Chúng tôi tạm gọi cây
trang trí màu sắc Phật giáo với hình thức Phật giáo như trình bày ở trên là “cây chư thiên chúc phúc”.
Ngoài việc trang trí
cây “chư thiên chúc phúc” là những cây lớn, tán rộng trong vườn chùa, đặc biệt
là cây bồ đề (loại cây tượng trưng cho Phật giáo) cây “chư thiên chúc phúc” có
thể trang trí trên cây bồ đề loại nhỏ, hay bon sai, đặt bên trong chùa.
(1) Xem
thêm KTS Nguyễn Đức Phong & Quốc Bảo: “Chiếu
sáng trong trang trí nội ngoại thất”, Nhà xuất bản Thanh Niên xuất bản năm 2001.