Ta cho rằng mình phải làm như thế thì mới mạnh mẽ, để họ không còn dám chọc giận mình nữa.
Sự thật là càng trả đũa
thì cơn giận càng lớn mạnh, ta càng đuối sức và chính ta chịu lỗ lã
nhiều nhất. Bởi khi giận, năng lượng trong ta bị đốt sạch, cơ thể liên
tục phóng thích ra các chất kích thích adrenaline và cortisol gây rối
loạn chu trình sinh học của cơ thể, nhất là nhịp tim và hơi thở tăng dồn
dập.
Tệ hại hơn là ta rơi vào
tình trạng “hôn mê tạm thời”, nhìn mọi thứ đều sai lệch, suy nghĩ không
còn sáng suốt và không thể kiểm soát nổi mọi hành vi của mình.
Nếu thế hệ phía trước, mà
gần nhất là cha mẹ, có tính nóng giận thì ta khó thoát khỏi sự trao
truyền từ nhiễm thể (DNA), hay từ sự tưới tẩm hằng ngày của họ qua cách
nói năng và hành động. Môi trường lớn lên và làm việc cũng đóng góp đáng
kể cho tính cách nóng giận hình thành trong ta. Sự nuông chiều và nể
trọng rất dễ khiến ta có thói quen muốn gì được nấy hay muốn chứng tỏ
quyền lực trước mọi người, vì vậy chỉ cần có chút việc bất như ý là ta
lập tức nổi giận ngay.
Đã vậy ta còn bị ảnh
hưởng tâm thức xã hội nên cho rằng cơn giận là bản năng tự vệ của con
người, nhờ nó mà người khác không dám uy hiếp mình, và đó cũng là cách
giải tỏa cảm xúc để ta lấy lại cân bằng khi gặp điều phiền toái. Nhưng
thực chất là ta đã thất bại; ta đã không thể bảo quản hạt giống giận của
mình; ta chưa thuần phục được bản tính hơn thua cố hữu; ta không biết
cách giải bày sự không hài lòng một cách hiểu biết hơn.
Chuyển hóa cơn giận
Sau mỗi cơn giận, ta
thường cảm thấy hối tiếc và ray rứt bản thân tại sao lại có những phản
ứng thấp kém như vậy. Ta biết mỗi lần tức giận là mỗi lần ta đánh mất
hình tượng đẹp và suy giảm niềm tin yêu trong mắt người khác, nên lòng
cứ dặn lòng sẽ không để cơn giận thao túng thêm nữa.
Nhưng khi gặp chuyện trái nghịch, nhất là tổn hại đến quyền lợi hay danh dự là cơn giận cứ “không hẹn mà đến”!
Dù lúc ấy có ai nhắc nhở, ta cũng gạt ngang, lý trí cũng đứng lặng chào
thua cảm xúc. Từ thất bại này đến thất bại khác, ta trở nên căm ghét
cơn giận của mình, trách cha mẹ trao chi cho mình cái tính làm khổ mình
khổ người như thế.
Thật ra hạt giống giận trong ta nếu không được nuôi dưỡng thường xuyên thì nó không đủ sức làm ta khổ.
Từ những điều bất như ý
nhỏ nhặt trong đời sống hằng ngày như bị kẹt xe, xếp hàng mua đồ, gọi
điện người thân không nhấc máy, thức ăn không vừa miệng, người kia quên
chào hỏi… đến những phiền toái do chính mình gây ra như mở nhầm chìa
khóa, uống nước bị bỏng miệng, trượt chân cầu thang, tìm mãi không ra
quyển sách, hồi tưởng quá khứ đau buồn… nếu ta không quan sát những phản
ứng chống đối tiêu cực như thế để buông xả bớt, thì cơn giận chắc chắn
sẽ hình thành như một phản xạ tự nhiên.
Khi nguồn năng lượng giận
gần như được mặc định trong tâm thức, chỉ cần một hành động không dễ
thương cũng đủ kích hoạt vào để nó nhanh chóng biến thành cơn giận to
tát mà chính ta cũng rất bất ngờ.
Khi phát hiện ra cơn giận
đang nổi lên và sắp sửa “bung” ra lời nói hay hành động, ta hãy mau
chóng tìm cách tách ly khỏi đối tượng vừa mới tác động vào cơn giận của
mình.
Lý tưởng nhất là ngồi
trong căn phòng yên tĩnh hay dạo bước trên con đường râm mát. Trong
trường hợp không thể tách ly hoàn cảnh thì ta cứ ngồi yên đó, cố gắng
đừng mở lời nói thêm một câu hay một từ nào dù ta cho đó là lời giải
thích thỏa đáng.
Mọi hành vi xảy ra trong cảm xúc giận hờn đều khiến ta hối tiếc sau này.
Ta hãy cố quên đối tượng kia đã làm hay đã nói gì với ta, mà chỉ đem
hết tâm ý tập trung vào mỗi hơi thở. Nếu ta đã có sẵn kỹ năng theo dõi
hơi thở để định tâm thì chỉ cần 15 phút sau là sẽ vượt khỏi.
Điều mà ta phải mất nhiều
thời gian để luyện tập là mỗi khi nổi giận ta chỉ dành hết mọi ưu tiên
cho cơn giận của mình. Cũng như khi căn nhà bị cháy thì ta chỉ lo chữa
cháy để cứu lấy những tài sản quý báu bên trong, chứ không vội truy cứu
kẻ mà ta tình nghi đã đốt nhà. Chuyện đó “hạ hồi phân giải”.
Hơi thở là điểm tựa rất
an toàn mỗi khi ta bị những cơn bão cảm xúc tấn công mà không biết phải
làm sao. Tuy nhiên, nếu cứ sử dụng cách này mãi thì ta sẽ không bao giờ
hiểu rõ cơn giận của mình. Không hiểu rõ cơn giận thì muôn đời ta cũng
không chuyển hóa được nó, sẽ mãi bị nó phiền nhiễu. Cho nên sau khi
luyện tập được thói quen nhìn lại mình mỗi khi nổi giận, thay vì trước
đây cứ tìm cách trả đũa, ta hãy dành nhiều thời gian để quan sát tiến
trình từ khi cơn giận biểu hiện lên bề mặt ý thức, thôi thúc ra hành
động, đến khi nó tan biến.
Khi có kinh nghiệm ta sẽ
phát hiện cơn giận thật ra không có thật, nó chỉ là nguồn năng lượng
được sinh ra bởi vài sai sót trong sự vận hành của guồng máy tâm thức.
Trong đó có nhận thức sai lầm, trí tưởng tượng phóng đại, cảm xúc bén
nhạy, các giác quan không được phòng hộ cẩn thận. Chỉ cần duy trì khả
năng quan sát tiến trình ấy lâu bền, bằng thái độ không thành kiến, từ
từ sẽ thấy rõ bản chất thật của cơn giận và dễ dàng chuyển hóa.
Tuy nhiên, lỗi thường mắc
phải là ta nghĩ mình sẽ hết nóng giận ngay khi đã biết luyện tập. Một
thói quen được hình thành trong thời gian quá dài thì không thể thay đổi
trong một sớm một chiều.
Tiến trình quan sát cơn
giận có thể đem tới cho ta những khó chịu bất ngờ trong giai đoạn ban
đầu, nhưng dần dà ta sẽ quen và cảm thấy rất thú vị như xem một bộ phim
hành động. Ta cứ ngồi đó quan sát cơn giận của mình như đang ngả người
ra sau ghế xem phim vậy.
Trong trường hợp bất hại,
ta cứ để cơn giận của mình nổi lên một cách tự nhiên, nhưng khác với
mọi lần là ta có quan sát. Lẽ dĩ nhiên cơn giận vẫn cứ xảy ra theo tốc
độ của riêng nó, ta không có ý rượt đuổi theo để dập tắt, mà chỉ quan
sát để thấu hiểu cơ chế hoạt động của nó như thế nào.
Mỗi lần quan sát sẽ cho
ta một cái thấy mới về bản chất vô thường của cơn giận, nhận thức sai
lầm trong ta từ đó sẽ rơi rụng. Ta cần kiên nhẫn để điều chỉnh lại cơ
chế hoạt động của tâm thức, chứ không phải muốn điều khiển được cơn
giận. Khi ta chưa thấu hiểu cơn giận thì dù có điều khiển được nó cũng
chỉ là giải pháp tạm thời.
Có thương đừng giận.
Ta cũng đừng vội thỏa mãn
cho kết quả thực tập ban đầu dù không còn dễ giận như trước nữa, thậm
chí có thể mỉm cười thật tươi để nghe lời quở trách của sếp hay hành
động bất cẩn của một bạn đồng nghiệp. Nhưng hãy đợi đấy. Khi về đến nhà,
bất ngờ bị người thương nghi ngờ hay phán xét một cách vô căn cớ thì
cơn giận “năm xưa” sẽ lập tức quay về. Thế nhưng ta lại biện minh “có
thương mới giận”.
Đối với người dưng nước
lã thì sao cũng mặc kệ, ta chẳng cần quan tâm vì họ chẳng liên quan gì
đến ta. Đằng này, một người sống với ta chừng ấy năm trời, lúc nào ta
cũng tin yêu và sẵn sàng cho tất cả mà lại đối xử như vậy thì thật xúc
phạm. Không giận mới là chuyện lạ. Sự thật là ta đang tức tối trước “đòn
tấn công” mà không hề có ý thức phòng thủ, vì tưởng rằng ta đã hết lòng
với ai thì người đó không được quyền làm ta tổn thương. Không ngờ chính tự ái quá lớn đã làm ta tổn thương.
Đòi hỏi một người đừng
bao giờ có những vụng về, lầm lỡ với ta chỉ vì ta đã từng nâng đỡ hay
hiến tặng cho họ quá nhiều thứ thì đúng là một ảo tưởng. Thử đổi lại vị
trí ấy ta có chấp nhận không?
Đời sống ngày càng nhiều
áp lực, chỉ mỗi khó khăn kinh tế cũng đủ khiến người ta “mất hồn”, dễ bỏ
quên bản thân mình và thường xuyên sai sót. Nếu ta là người có hiểu
biết và đang bình ổn thì hãy giúp họ tươi tỉnh lại để nhận diện ra chính
mình và cuộc sống mầu nhiệm đang hiệu hữu, chứ lẽ nào muốn quẳng thêm
vào họ cơn thịnh nộ nẩy lửa của ta nữa.
Chỉ trừ không tự chủ được
mình thôi, chứ ta đừng bao giờ giả bộ nổi giận để mong bên kia thức
tỉnh và hành động đúng đắn trở lại. Bởi không ai thích đón nhận những
cảm giác nặng nề, khó chịu cả. Dù biết mình có lỗi và không thể phản
kháng ra mặt, nhưng họ sẽ rất mệt mỏi và bất mãn ta. Không cẩn thận,
cách đó có khi bị hiểu lầm là thái độ trừng phạt không thương tiếc nên
họ nuôi hận trong lòng và sẽ làm cho tình trạng càng đi xa hơn.
Phiền não vốn rất tinh
tế, nếu không có một kỹ năng quan sát tốt thì khó mà phát hiện hết những
“góc khuất”, để một ngày nào đó ta không thể tin cơn giận cuồng điên
bỗng từ đâu tràn ra như thác lũ. Bởi do ta chủ quan tưởng mình không còn
giận hờn nữa, hoặc chỉ giả bộ để ra uy, hoặc trình diễn để lấy lòng kẻ
khác mà không thấy những đợt sóng giận tức đang ngấm ngầm.
Mỗi ngày một chút, năng
lượng giận hờn kết tinh thành một khối rất lớn mà người ta thường gọi đó
là nội kết. “Cục nội kết” này gần như chi phối mọi hành vi của ta, lúc
nào cũng khiến ta cau có hay gây sự với đối tượng ấy mặc dù họ chẳng làm
gì với ta cả. Hóa ra, ta đã không hiểu hết , tâm cố chấp và chưa đủ độ
lượng của mình, dù trong ý chí ta cho rằng chuyện ấy không là vấn đề.
Thế mới biết, hiểu biết về những ngõ ngách sâu kín trong tâm mình còn quan trọng hơn dập tắt được ngay một cơn giận. Cho nên khi nào ta còn nâng niu cái tôi của mình thì cơn giận vẫn còn, bởi tình thương chính là “khắc tinh” của cơn giận.
Cơn giận cũng vô thường
Nắng bừng vỡ màn sương
Mời lên tâm tỉnh thức
Càng nhìn lại càng thương.