Chúng
ta đang sắp sang thế kỷ hai mươi mốt. Cơ chế văn minh vật chất đang lấn
chiếm đời sống con người, đưa chúng ta cuốn theo cơn xoáy, chạy theo
những nhu cầu, tham vọng không ngừng. Chúng ta không còn thì giờ để chăm
sóc đến người thân như cha, mẹ, bạn đời của ta và nhất là đối với con
cái.
Sự thiếu quan tâm đến nhau là mầm mống đưa đến một gia đình
đổ vỡ. Hạnh phúc gia đình bị lung lay tạo nỗi bất hạnh cho con người.
Học đường đã không đủ sức vun xới đạo đức cho học sinh khi gia đình
không còn là gốc rễ cho các em bám víu, nương tựa.
Vậy gốc rễ của con người là gì? Ðó chính là huyết thống tổ tiên và yếu tố tâm linh.
I. Huyết Thống Tổ Tiên
Cây có cội, nước có nguồn.
Chim có tổ, người có tông.
Tông
ở đây là nơi phát xuất ra người đầu tiên lập thành dòng họ, nói xa là
tổ tiên từ ngàn năm trước, nói gần là ông bà, cha mẹ sinh ra ta.
Trong
mỗi gia đình Việt Nam đều có một bàn thờ tổ tiên, trên đó có bày hình
ông cố, bà cố, ông bà (cha mẹ) và một bát nhang. Mỗi sáng thức dậy hoặc
khi đi ngủ, chúng ta đều thắp lên bàn thờ một cây nhang thơm. Khi cắm
cây nhang, ta hãy nhìn lên tấm hình của ông bà (hoặc cha mẹ), ta sẽ thấy
đôi mắt trong hình ấy dường như đang nhìn ta, hiện hữu trong ta, cho ta
niềm tin vào cuộc sống.
II. Yếu Tố Tình Thương Yêu Gia Ðình
Tình
yêu tổ tiên sâu đậm bắt nguồn từ tình thương yêu gia đình. Nếu trong
gia đình, ông bà yêu thương con cháu. Cha mẹ biết yêu thương ông bà,
hiếu dưỡng chăm sóc, sớm hôm ân cần. Nhà có món gì ngon cũng mời ông bà
dùng trước. Mua món gì lạ cũng trình thưa với ông bà. Ông có đau ốm thì
các con, cháu thay nhau chăm nom tận tụy. Người cha và người mẹ không
được cằn nhằn dù cha mẹ khó tính. Hình ảnh cha mẹ yêu thương, hiếu thảo
với ông bà sẽ như tấm gương sáng cho đàn trẻ noi theo.
Một gia
đình hạnh phúc trong đó mọi người yêu thương nhau bằng một tình yêu vị
tha, không bắt người mình thương nhất nhất phải làm theo ý mình. Mà
chúng ta phải luôn quan tâm đến người thân như cha mẹ, vợ hay chồng và
con cái. Trẻ em được nuôi dưỡng đầy đủ và giáo dục tốt từ một gia đình
hạnh phúc sẽ thành đạt trên con đường học vấn, có đạo đức và sẽ giúp ích
cho xã hội mai sau.
III. Yếu Tố Vật Chất: Biết Dừng Lại Khi Ðủ
Tiền
bạc là yếu tố tối cần thiết trong việc tạo dựng một gia đình hạnh phúc.
Nó giải quyết phần lớn sự sống, sinh hoạt hàng ngày. Hình ảnh "túp lều
tranh và hai trái tim vàng" chỉ có trong thơ văn. Thực tế, sau giờ làm
việc, về đến nhà nhìn vợ con nheo nhóc thì ta cũng thấy lòng ray rứt.
Người cha có trách nhiệm lo cuộc sống vật chất, để người mẹ ở nhà chăm
sóc bữa cơm, dạy dỗ con cái. Nhưng cuộc sống khó khăn hiện nay đã lôi
cuốn cả người mẹ ra ngoài xã hội để kiếm tiền. Nhu cầu vật chất đã lấn
át chức năng tinh thần thiêng liêng của người mẹ trong gia đình, khiến
cho các cháu nhỏ không được chăm sóc, dạy dỗ kỹ về giáo dục, đạo đức.
Cha mẹ chỉ biết lao vào việc kiếm tiền, đáp ứng nhu cầu đòi hỏi vật chất
cho con như đóng tiền học, quần áo, sách vở... Tưởng làm như vậy là đủ
bổn phận rồi, phó mặc việc giáo dục cho thầy cô giáo. Thậm chí bậc làm
cha mẹ cũng không dám nghỉ buổi làm hoặc buôn bán để đi họp phụ huynh
hàng năm, nghe báo cáo về thành tích, kết quả học tập và đạo đức của con
cái nữa.
Hậu quả đó đã đưa nhiều cháu đến chỗ hư hỏng, sẵn tiền
cha mẹ cho, rủ nhau trốn học đi chơi, bỏ bê học tập. Riết rồi thành
quen, đến lớp thì sợ thầy cô truy bài, ngồi trong lớp nghe giảng thì như
vịt nghe sấm vì mất căn bản, không hiểu bài nên không làm được, ngứa
ngáy tay chân sinh ra nói chuyện quậy phá.
Bố mẹ bị mời đến trường
làm kiểm điểm năm lần bảy lượt, về nhà giận dữ đánh con tàn nhẫn. Chúng
không nhận lỗi mà còn oán hận cha mẹ, thầy cô, sinh ù lì, có khi bị bạn
xấu rủ rê đi lang thang bụi đời, gây ra những việc tai hại khó lường
như chúng ta thấy trên báo chí đăng tin nhiều trẻ em phạm pháp, đa số
rơi vào trong gia đình cha mẹ giàu có hoặc ly dị, bỏ bê con cái, không
chăm sóc dạy dỗ. Thế nên, tiền bạc tuy là nhu yếu, rất cần cho việc gây
dựng hạnh phúc gia đình, nhưng nếu chúng ta không biết dừng lại đúng
mức, chính nó sẽ phá hủy nền móng đạo đức tinh thần. Như trước kia nghèo
khổ thì vợ chồng thương yêu nhau, đến khi tiền bạc dư dả thì chồng sinh
ra cờ bạc, rượu chè, sinh tâm tìm của lạ, khiến cho gia đình thường
thiếu vắng bóng người cha mỗi bữa cơm. Người vợ khổ đau, ghen tuông vì
bị chồng phụ rẫy, biến gia đình thành địa ngục, mà nạn nhân là những đứa
con...
IV. Yếu Tố Sức Khỏe
Sức khỏe mang
lại cho chúng ta sự thoải mái, dễ chịu, lạc quan, vui vẻ với mọi người
quanh ta. Sức khỏe là vàng. Có sức khỏe là có tất cả. Một người dù tài
ba xuất chúng đến đâu mà mất sức khỏe thì không thực hiện được hoài bão
của mình. Mà sức khỏe do đâu mà có? Do sự lao động không quá sức, không
thức quá khuya, ăn uống điều độ và đúng giờ. Bữa cơm có thức ăn ngon và
đủ chất bổ dưỡng. Không hình ảnh nào đẹp và ấm cúng bằng bữa cơm gia
đình có đầy đủ ông bà, cha mẹ, con cái quây quần bên mâm cơm dẻo canh
nóng.
Người nội trợ giỏi luôn biết thay đổi món ăn theo khẩu vị
người thân, mua thức ăn theo mùa, vừa tươi ngon vừa đỡ hao tốn ngân quỹ
gia đình.
Nếu vật chất mang lại cho chúng ta thân xác khỏe mạnh,
thì yếu tố tinh thần cũng làm cho chúng ta an vui thoải mái khi thấy mọi
người trong gia đình thương yêu, chăm sóc cho nhau. Con cái ngoan
ngoãn, biết vâng lời ông bà, cha mẹ. Ngoài hai yếu tố quan trọng trên,
còn những yếu tố khác như sách báo, phim ảnh, giải trí lành mạnh, thể
dục thể thao cho người trẻ, dưỡng sinh cho người già. Thỉnh thoảng nên
đưa gia đình sống với thiên nhiên như đi Vũng Tàu, Long Hải tắm biển,
lên núi, tắm suối. Hòa mình với thiên nhiên, đầu óc chúng ta sẽ thư
giãn, trút bỏ được bao lo toan sau những ngày làm việc.
V. Yếu Tố Thương Yêu: Tình Người
Yêu
thương là nhu yếu rất cần cho sự phát triên con người. Em bé không có
tình thương thì em bé không lớn lên được. Chúng ta không có tình thương
thì chúng ta cũng không lớn lên được. Dù chúng ta có già bao nhiêu đi
nữa thì đứng trước tình yêu thương của mẹ, chúng ta vẫn chỉ là đứa con
bé bỏng. Dù chúng ta có khôn ngoan cách mấy đi nữa, đứng trước người
yêu, chúng ta vẫn chỉ là kẻ dại khờ. Dù chúng ta có sắt đá, nhưng đứng
trước những em bé mồ côi đói khổ, cụ già cô đơn bệnh hoạn, chúng ta cũng
phải mủi lòng xót thương. Nếu chúng ta không có tình thương yêu thì
chúng ta không phải là người. Hạnh phúc của chúng ta trải dài theo tình
yêu thương rộng lớn. Ta giúp đỡ, mang nhiều niềm vui của chúng ta cũng
nhân rộng lên theo con số đó. Nhu yếu thương yêu làm cho trái tim ta ấm,
nhịp thở điều hòa, cho tâm hồn ta tươi mát và cuộc đời ta có ý nghĩa.
Thiếu tình yêu thì ta chẳng khác gì sỏi đá. Mà sỏi đá cũng cần sự thương
yêu nhau như nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã viết: "Ngày mai sỏi đá cũng cần có nhau".
VI. Yếu Tố Tâm Linh
Nếu
tổ tiên là gốc rễ của huyết thống gia đình thì niềm tin nơi tôn giáo là
gốc rễ quan trọng trong đời sống tâm linh. Mỗi con người chúng ta đều
ẩn chứa hai bản tính thiện và ác ngay từ lúc mới sinh ra. Nếu chúng ta
có phước, được sinh ra trong gia đình nề nếp, cha mẹ hòa thuận, thương
yêu nhau, được nuôi cho ăn học, giáo dục tốt, được gia đình năng đến
chùa, học hỏi giáo lý dạy dỗ con người làm lánh dữ, gặp được bạn thiện
tri thức cùng nhau tu học, được vị thầy đạo đức, có khả năng hướng dẫn
chúng ta tu tập thiền để đạt được trạng thái sức khỏe an lạc. Tính vị kỷ
lắng xuống dần để nhường cho hạnh vị tha tỏa sáng, lòng ta thênh thang
với tình yêu thiên nhiên, yêu con người và muôn vật. Lòng từ được khơi
mở là cửa ngõ phát sinh tuệ giác. Ta sẽ cảm thấy lẽ vô thường đang xảy
đến cho ta từng nhịp tim đập, mọi sự đến và đi chỉ trong chớp mắt. Do
đó, ta không biết sợ hãi, không bám víu, không giành giật phần lợi cho
riêng mình, mà phải chia sẻ cho mọi người, tạo niềm vui cho tha nhân,
như cho bản thân và gia đình ta vậy.
Yếu tố tâm linh là con đường
đưa ta tới Chân-Thiện-Mỹ, là nẻo về của tâm hồn. Thiếu niềm tin tôn
giáo, ta như con thuyền lênh đênh giữa biển cả, không biết đâu là bến
bờ. Những lúc khổ đau, nếu không có niềm tin cho ta hướng tới, không có
nẻo thiện dẫn lối ta về, khai sáng cho ta phân biệt giả chơn, ta dễ trở
nên tuyệt vọng, tìm cái chết để giải thoát kiếp người; gặp hận thù, ta
dễ trở thành kẻ cuồng si, gây ra biết bao tội lỗi khôn lường!
Bên cạnh yếu tố tâm linh, chúng ta còn có một yếu tố quan trọng nữa là lý tưởng sống.
Mỗi người đều chọn cho mình một hoài bão, ước mơ. Nhưng nếu ước mơ chỉ
dành riêng cho bản thân mình, thì ước mơ đó tầm thường, ích kỷ. Một bác
sĩ ra trường chỉ với ước mơ kiếm được nhiều tiền trên đầu con bệnh thì
thật uổng công thầy dạy dỗ. Nhưng với ước mơ ra trường để cứu giúp nhiều
bệnh nhân nghèo, phát minh ta phương án chữa bệnh nan y thì đó là một
lý tưởng chân chính, vị tha. Nuôi dưỡng cho mình một lý tưởng hướng tới
tha nhân, hoài bão mang lại hạnh phúc cho mọi người là ý hướng cao
thượng, là cứu cánh con người đang vươn tới, là chiếc bè đưa chúng ta
đến bến bờ hạnh phúc, tìm an lạc giải thoát ngay ở cõi đời hiện tại này.
Mỗi
con chim đều có tổ, ban ngày tung tăng bay khắp bầu trời, tối đến cùng
rủ nhau tìm về tổ ấm. Mỗi người đều co một mái ấm gia đình, tối về sum
họp bên mâm cơm dẻo canh nóng. Sau khi đã dọn dẹp xong, mọi người quây
quần bên nhau, bố mẹ đọc sách, con cái học bài rồi coi ti vi. Trước giờ
đi ngủ, cả nhà đều ngồi trước bàn thờ, lắng lòng theo tiếng chuông, theo
dõi hơi thở vào ra, buông bỏ mọi vọng niệm sau một ngày mệt mỏi, tâm
hồn thanh thản trong giây phúc hiện tại. Thật an lạc và hạnh phúc thay!
Chân Như Phan Thị Thuần
Sài Gòn, 1997