Hoa Lư “sống lại” 3 triều đại
Chiều tối 30/9/2010, hơn 1 vạn người đã về cố đô Hoa Lư để sống lại
những thời khắc thiêng liêng của dân tộc cùng Lễ hội “Hành trình theo
dấu người xưa” - lễ hội mở màn cho Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long –
Hà Nội.
Kinh đô Hoa Lư với 42 năm tồn tại, trải qua 3 vương triều: Đinh, Tiền
Lê, Lý. Một nghìn năm đã trôi qua, cố đô vẫn còn nguyên giá trị lịch
sử, in đậm trong tâm thức của người dân đất Việt hôm nay và cho con
cháu mai sau. Về Cố đô Hoa Lư giờ đây, được chiêm ngưỡng thêm nhiều công
trình mới hoàn thành rất hoành tráng bề thế, đó là những nghi môn,
phương đình kiến trúc theo lối cổ xưa. Cờ, phướn tung bay mọi nẻo đường
dẫn về quảng trường trước đền vua Lê, đền vua Đinh. Khu vực chính diễn
ra lễ hội là khoảng sân rộng tương đương với mặt bằng của khu vực hoàng
thành ở Hà Nội ngày nay. Sân khấu được dựng lên lộng lẫy với những dàn
trống to trống nhỏ, 2 con rồng kết bằng hoa có kích thước to lớn chầu
vào sân khấu tăng thêm sự uy nghiêm. Trong bạt ngàn sắc maù của cờ, hoa,
điểm nhấn gây ấn tượng cho du khách còn phải kể đến 2 tác phẩm nghệ
thuật độc đáo, vừa được công nhận kỷ lục Việt Nam, đó là “Thiên đô
chiếu” và “Hồn thiêng Đại Việt”. Đây cũng là 2 kỷ vật được tác tạo bởi
tấm lòng và tâm huyến của người dân Hoa Lư dâng tặng thủ đô vào Đại lễ.
Công trình nghệ thuật thư pháp kỷ lục “Chiếu dời đô” có khối lượng
gần 5 tấn, được chế tác từ gỗ nguyên khối, do nhà điêu khắc Trần Tụy và
nghệ nhân trạm khắc Vũ Quý thực hiện đạt kích thước dài 458cm x cao
385cm. Tác phẩm gồm 2 mặt: Mặt trước trình bày nguyên bản chữ Hán "Chiếu
dời đô" do nhà thư pháp Nguyễn Văn Bách thể hiện, mặt sau là bản dịch
phiên âm và bản dịch ra tiếng Việt, tiếng Anh của tác phẩm này. Phần
khung được làm bằng gỗ tự nhiên, phần chữ được các nghệ nhân (trong đó
có nghệ nhân Thế Long - người làng gò đồng Đại Bái, Bắc Ninh) gò tay với
chất liệu là đồng, mạ vàng. Chiều cao mỗi chữ là 10cm, được gắn bằng
bulông nghệ thuật bắt chắc chắn trên 12 tấm gỗ hương tự nhiên quý hiếm
của Việt Nam, tượng trưng cho 12 tháng của bốn mùa Xuân-Hạ-Thu-Đông với
mong muốn tác phẩm sẽ "thuận" theo sự tuần hoàn của thời gian để có thể
tồn tại vĩnh hằng với vũ trụ. “Hồn thiêng Đại Việt là bức tranh thêu
bằng tay thể hiện đề tài lịch sử các thời vua Đinh, Lê và Lý với kinh đô
Hoa Lư, được xây dựng gồm bảy chương, kích thước dài 35m, cao 3,5m,
khối lượng 250kg làm bằng chất liệu vải lanh Italy tiêu hao hết 185kg
chỉ màu các loại. Để làm được bức tranh này, Công ty Đông Thành đã huy
động hàng ngàn thợ thêu đất Cố đô thực hiện trong vòng một năm. Trong đó
có nhiều người thợ tài hoa bậc nhất thông qua các cuộc thi lựa chọn
người tài để dệt nên những đường kim, mũi chỉ nhẹ nhàng, tinh tế, uyển
chuyển; đồng thời phối màu và liên kết các chương mục chặt chẽ trở thành
một câu chuyện nói lên quá trình hình thành và phát triển của các triều
vua.
Chiều 30/9, đoàn đại biểu của Chính phủ, Bộ Văn hoá thể
thao và du lịch, lãnh đạo tỉnh Ninh Bình đã làm lễ dâng hương tại Nhà
Bia trước khu vực lễ đài. Buổi tối, khán giả Ninh Bình được thưởng thức
đêm nghệ thuật hành trình theo dấu người xưa vô cùng ấn tượng. Tới dự và
thưởng lãm, có Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng cùng đông đảo quan khách
của trung ương và địa phương. Dường như hùng khí thiêng liêng của toàn
dân tộc với hàng nghìn năm lịch sử đã tụ về đây: “Linh trong tâm khảm
mỗi người/ Thiêng trong thế nước ngàn đời dựng xây”. Chương trình nghệ
thuật quy mô, hoành tráng với hơn 500 nghệ sỹ, diễn viên và hàng ngàn
người dân tham gia biểu diễn. Chương trình do Nhà hát chèo Hà Nội thực
hiện với sự hỗ trợ, tham gia biểu diễn của Nhà hát chèo Ninh Bình, Nhà
hát chèo Hưng Yên và một số Đoàn nghệ thuật khác. Cả một “triều đình”
Nhà Lý đã được thành lập bởi Đoàn chèo Hà Nội với đủ vua tôi, hoàng hậu,
khanh tướng, quốc sư và các cung nữ, quân lính. Nghệ sĩ Quốc Anh đóng
vai vua Lý Thái Tổ, đã tái tạo nên một hình mẫu đẹp, gần gũi hơn với
tưởng tượng của người dân về vị vua nổi tiếng lịch sử nước ta. Trong
không gian linh thiêng, các màn múa hát, trống hội nổi lên ngợi ca Hoa
Lư – Ninh Bình – Miền đất ba vua, ngợi ca võ công của vua Đinh Tiên
Hoàng, vua Lê Đại Hành và tầm nhìn anh minh của đức Thái Tổ Lý Công Uẩn
khi quyết định dời đô về Đại La… Lịch sử được tái hiện bằng hình ảnh,
màu sắc và ánh sáng để sống lại những truyền thuyết về tuổi thơ Đinh Bộ
Lĩnh, về Thái Hậu Dương Vân Nga trao vương quyền từ nhà Đinh sang vị
tướng tài ba Lê Hoàn. Hình ảnh Tả thân vệ điện tiền chỉ huy sứ Lý Công
Uẩn được tái hiện hào sảng, rồi công cuộc dời đô tạo đà cho đất nước lớn
mạnh không ngừng… Phần nhạc nền mang màu sắc world music cho đêm diễn
được các nhạc sĩ An Thuyên, Đỗ Bảo, An Hiếu... thể hiện công phu, tinh
tế. Trong số các nghệ sỹ tham gia chương trình này có thể kể đến ca sĩ
Tấn Minh, Ngọc Anh, Phương Thảo, các nghệ sỹ múa, chèo, võ thuật và nghệ
sỹ của các đoàn nghệ thuật địa phương.
Tái hiện hành trình thiên đô
Nửa đêm về sáng ngày 1/10/2010, đất trời Hoa Lư đổ mưa tầm tã, nên
hành trình dời đô theo dấu chân vua Lý Thái Tổ đã chậm lại đến 8h 30 mới
xuất phát. Nhà vua, thiền sư Vạn Hạnh và quần thần đã được rước xuống
bến sông Sào Khê. Từ đây, đoàn thuyền bắt đầu hành trình qua các dòng
sông Hoàng Long, sông Đáy, sông Đào, sông Hồng về đất Thăng Long mừng
Đại lễ nghìn năm.
Các nhà nghiên cứu lịch sử đã xác định được khá chi tiết hành trình
thiên đô của Lý Thái Tổ và bộ máy triều đình nhà Lý đã dời đô bằng đường
thủy cách đây 1000 năm. Đoàn thuyền dời đô xuất phát ở bến Sào Khê
trong khu vực cố đô Hoa Lưa. Từ bến Đền, đoàn thuyền tiến về phía Đông,
qua chùa Nhất Trụ, nơi có cây kinh Phật lớn bằng đá do Nam Việt vương
Đinh Liễn dựng năm 973. Đoàn thuyền ngược lên phía Bắc, thông ra sông
Hoàng Long, rồi xuôi hướng Đông Nam
về ngã ba Gián Khẩu. Từ ngã ba Gián Khẩu, thuyền rồng của vua Lý Thái
Tổ rẽ vào sông Đáy ngược lên phía Bắc. Men theo sông Đáy quanh huyện Gia
Viễn, Ninh Bình đoàn thuyền sang huyện Thanh Liêm, Hà Nam
rồi vào Phủ Lý. Từ đây từng đoàn thuyền nối nhau rẽ sang sông Châu
(Châu Giang). Ra khỏi Phủ Lý, đoàn thuyền giảm tốc độ đi quanh ranh giới
giữa các huyện Bình Lục, Duy Tiên rồi Lý Nhân. Đến vùng đất đồng bằng
Bắc Bộ, bỗng thấy nổi lên ở phía Tây bờ sông Châu một trái núi ba ngọn.
Đó chính là núi Đọi. Trước đây, vua Lê Đại Hành đã từng đến vùng Đọi Sơn
này làm lễ Cày tịch điền... Tương truyền, từ trên núi Đọi, người dân
trông rõ đoàn thuyền của vua Lý Thái Tổ đi trên sông Châu. Vốn là làng
có nghề truyền thống làm trống nổi tiếng, từng làm trống trận, trống
thiết triều... cho tới phục vụ dân thập phương nên người dân mừng rỡ
mang trống, chiêng ra đánh nghênh đón. Sau khi mở tiệc thiết vua và bách
quan dân chúng, một số người thợ trống đã cùng theo đoàn thuyền về Đại
La và lập nên phố nghề làm trống tức là phố Hàng Trống sau này. Trên dọc
hành trình vua Thiên đô xưa, mỗi làng xóm, địa danh mà vua đi qua đều
được người dân chào đón, dâng tiến những sản vật và những sản phẩm làng
nghề. Các làng quê cũng cung tiến những nghệ nhân giỏi theo vua về kinh
lập nên những phố nghề: Hàng Trống, Hàng Bạc Hàng Lược, Hàng Thùng… Rồi
những làng nghề đúc đồng Ngũ Xã, nghề lĩnh ở Xích Chài, Kim Hoàn ở Định
Công, dệt lĩnh Bái Ân… Đa phần các nhà nghiên cứu lịch sử cho rằng, nơi
thuyền vua Lý Thái Tổ cập bến chính là bến Đông Bộ Đầu, nay là Dốc Hàng
Than. Tại đây, điềm Rồng Vàng xuất hiện và vua đã đổi tên Đại La thành
kinh đô Thăng Long.
Trên dọc hành trình theo dấu người xưa, chiều tối 1/10, Vua, thiền
sư Vạn Hạnh, hoàng hậu và các nghệ sĩ dừng chân ở bến cầu Yên Lệnh và ở
ngã ba Mỏ Neo (Hưng Yên) để cùng người dân giao lưu trên bến, dưới
thuyền. Tại đây, nhân dân Hưng Yên đón đoàn rước trong không khí tưng
bừng của Tuần lễ văn hóa Phố Hiến. Đêm nghệ thuật thứ 2 của hành trình
diễn ra tại Quảng trường Trung tâm tỉnh Hưng Yên với sự hội tụ của 300
nghệ sỹ vào tối 1/10.
Chiều 2/10/2010, trong không khí Hà Nội đang tưng bừng với hàng loạt
hoạt động mừng Thăng Long thiên niên kỷ, hành trình “Theo dấu người
xưa” sẽ từ Hưng Yên về bến Chương Dương Độ - Hà Nội. Ở đây, khi đoàn xa
giá về đến nơi, bước qua cổng chào tượng trưng cho cổng thành Đại La,
Chương trình nghệ thuật “Thăng Long” sẽ được tái hiện với cảnh rồng vàng
được kết bằng bóng bay sẽ bay lượn lên trời cao.
Ngoài hành trình về Thăng Long bằng thuyền, chiều 1/10/2010, đoàn
rước “Thiên đô chiếu” đi bằng đường bộ từ Hoa Lư theo quốc lộ 1 để về
Thăng Long. Đoàn rước gồm 3 xe hoa: xe hoa chở tượng vua Lý Thái Tổ,
tiếp đến xe hoa chở tượng thiền sư Vạn Hạnh (2 xe hoa này vốn là các xe
hoa đã xuất hiện trong Lễ cung nghinh các vua nhà Lý và Chư
vị lịch đại tổ sư từ Đình Bảng về Hoàng thành Thăng Long trong Đại lễ
Phật giáo kỷ niệm 1000 năm Thăng Long Hà Nội diễn ra vào cuối tháng Bảy
âm lịch vừa qua) và một xe hoa chở Tác phẩm Thiên đô chiếu. Đoàn rước
được mở đầu và khoá đuôi bởi xe cảnh sát hú còi dẹp đường, nên tất cả
mọi phương tiện giao thông đi cùng chiều đều phải đi sau đoàn rước,
không xe nào được vượt lên, tạo thành đoàn xe dài hàng km. Vì đoàn xe đi
rất chậm để cho người dân 2 bên đường chiêm baí, nên quãng đường từ Hoa
Lư về Hà Nội chỉ khoảng 80 km, nhưng phải đi mất 7 giờ đồng hồ mới về
tới nơi.