Lời nói đầu
Thật kỳ lạ, có nhiều người
sống gần những di sản văn hóa thế giới nhưng không ý thức được vẻ đẹp kỳ diệu
của những công trình nghệ thuật đó. Điều này có thể là do những gì quá gần gũi,
quá dễ dàng bên cạnh chúng ta nên vẻ thần kỳ không được cảm nhận hay đánh giá
đúng mức, thậm chí rất dễ bị coi thường. Điều này cũng đúng với những người
sinh ra trong văn hoá hay truyền thống Phật giáo, chúng ta gọi đó là “Đạo của
ông bà” mà không tìm hiểu xem triết lý sống nào ẩn tàng sau những tập tục đó.
Có những chân giá trị mà
chúng ta bỏ qua, hiểu và sống một cách hời hợt và không thấy được giá trị thiết
thực của một khoa học sống, hay một nghệ thuật đi vào những bí mật của đời
sống. Là Phật tử, chúng ta cần trở lại với những gì vừa kỳ diệu, vừa gần gũi
trong đời sống hàng ngày. Những ngôi sao lấp lánh trên bầu trời thật đẹp, nhưng
khi ánh sáng của chúng đến thế giới của chúng ta thì nhiều trong số đó đã hủy
diệt rồi, nếu chúng ta mơ màng nhìn ngắm và gửi những ước mơ xa xôi mà không để
ý đến con đường gập ghềnh mà ta đang đi thì có thể sẽ vấp ngã trầy xước chân
mình. Trở về với những gì quanh mình nhưng không đánh mất hay quên lãng trong
những tầm thường vụn vặt của đời sống là một bí quyết sống mà Phật giáo đề ra.
Và đây cũng chính là giá trị làm cho Đạo Phật vẫn có sức hấp dẫn dù bí quyết
này đã được giải bày hơn 2500 năm trước.
Khắp
nơi trên thế giới người ta đã nghe về Đạo Phật. Bạn cũng đã nghe về từ Bụt
(Buddha) hay Phật rồi, hay có lẽ bạn cũng đã từng thăm viếng chùa chiền hay gặp
gỡ những người tự nhận là Phật tử - nhưng bạn có thật sự biết Đạo Phật là gì
không?
Đạo Phật được dạy như một
cách sống để có bình an và hạnh phúc cho tất cả mọi người và mọi loài, dùng
chìa khoá “chánh kiến” mở ra một cách nhìn mới, một khám phá sâu sắc về bản
chất của đời sống trong ta và quanh ta. Với những khám phá này, chúng ta tìm ra
những nguyên lý chi phối sự vận hành của cuộc đời và thế giới, từ những nhận
thức đúng đắn về đời sống, chúng ta biết cách sống thuận theo những qui luật tự
nhiên và qui luật tâm lý dẫn đến một sự phát triển hài hòa trong các mối liên
hệ và duy trì một đời sống thăng bằng giữa những đổi thay của cuộc sống.
Đạo Phật
cũng có thể được hiểu như một tôn giáo hay những gì cần phải tin tưởng hành trì
như tôn chỉ của đời sống dựa trên những lời dạy của Đức Phật – một người đã
giác ngộ thấy rằng đời sống là vô thường, hay nói một cách khác bản chất của
thế giới là không ngừng thay đổi. Mọi thứ trên thế gian này đều đổi thay dẫn
đến khổ hay bất toại nguyện trong đời sống, nhưng vô thường cũng cho ta những
niềm vui tạm bợ chóng tàn. Nếu không hiểu điều này người ta sẽ tự làm khổ mình
vì bám níu vào những gì đã qua. Thấy vô thường người ta tự điều chỉnh quan niệm
sống, thay đổi cách ứng xử và những mong cầu trong đời để không bị chơi vơi và
tuyệt vọng giữa những đổi thay bất như ý. Sống một cách có trí tuệ cho người ta
tự do, an lạc và bình an của Niết Bàn, nơi mọi tham cầu đã được dập tắt.
Cuộc đời của Đức Phật và
giáo pháp của ngài là một nguồn cảm hứng cho những ai thực hành giáo lý tự lực,
trách nhiệm đạo đức, lòng khoan dung, từ bi và trí tuệ của Đạo Phật. Những phẩm
chất tốt đẹp đó làm cho những người hiểu và thực hành lời Phật dạy sống một đời
sống sâu sắc, hạnh phúc và có ý nghĩa hơn. Sự hiểu biết về những qui luật chi
phối đời sống giúp chúng ta sống hài hòa với sự đổi thay của vạn vật trong vũ
trụ, nó cũng cho phép chúng ta sống trọn vẹn với những gì đang là để không tiếc
nuối khi chúng qua đi.
Đôi khi Đạo Phật bị xem như
một triết lý bi quan yếm thế về cuộc đời. Điều này có thể bởi vì Đạo Phật nói
nhiều về khổ và nguyên nhân của khổ. Tuy nhiên, đây chỉ là một nửa của vấn đề.
Trong việc nhấn mạnh vào khía cạnh của khổ đau và bất toại nguyện trong đời
sống cùng với nguyên nhân của chúng, Đạo Phật quả thật đã tận tâm vào việc nhận
ra và phát triển hạnh phúc thực sự. Tuy nhiên quan niệm về hạnh phúc nhiều khi
khác xa nhau trong mỗi người và mỗi thời đại. Có rất nhiều loại hạnh phúc được
nói đến trong Đạo Phật. Hạnh phúc của sự biết đủ, của sự vui hưởng tự do, của
sự thoát nợ và của lòng tốt. Tuy nhiên, Đạo Phật cũng không lạc quan hứa hẹn
một viễn cảnh thiên đường mãi mãi ở đâu đó.
Mục đích chính yếu của Đạo
Phật là giúp những ai học nó có một tầm nhìn rõ ràng để họ có thể thấy sự vật
như chúng đang là. Với sự soi chiếu vào bản chất thật sự của sự vật và đời
sống, triết lý Phật giáo cho người ta thấy rằng thật vô ích khi tìm cách thay
đổi thế giới (và quả thật không cần thiết phải làm như vậy) nhưng mỗi người đều
được tự quyền thay đổi chính mình, thay đổi thái độ trước cuộc sống, và như vậy
góp phần vào sự phát triển chung của thế giới để đạt đến tuệ giác và chân hạnh
phúc.
Như một con đường sống, Đạo Phật nhắm đến việc giáo dục con người
để họ trở nên chín chắn và hiểu biết hơn về chính họ và thế giới quanh họ.
Nhiều công trình nghiên cứu Phật giáo nhấn mạnh trên phương diện nhập thế và
làm thế nào để sống tốt mỗi ngày. Có rất nhiều pháp thoại đề cập đến hay hướng
dẫn tín đồ sống một đời sống có tinh thần trách nhiệm, tôn trọng lẫn nhau, và
làm cách nào để đối diện với những vấn đề phát sinh trong cuộc sống của mỗi
người. Đạo Phật, đặc biệt là “sống thiền”, dạy một phương pháp phát triển tâm
thức con người để họ có thể sống trong thực tại, buông xả và an nhiên tự tại
trước những thăng trầm của đời sống. Sống thiền hay sống tỉnh giác cũng giúp
chúng ta cải thiện các mối quan hệ gia đình, bạn bè và xã hội một cách tốt đẹp
hơn.
Mặc dù Phật giáo đã có mặt
trên thế gian này hơn 2500 năm, nhưng ngày nay những lời dạy của Phật vẫn còn
đầy ý nghĩa và thiết thực trong đời sống hiện đại. Đạo Phật vẫn đang phát triển
khắp nơi trên thế giới, đây không phải là một truyền thống của quá khứ, mà là
một phần đang phát triển của các xu hướng hiện đại. Những bài viết trong cuốn
sách nhỏ này (của một Ni sinh và cũng là một Hành giả) cho chúng ta một cách
nhìn mới về Đạo Phật và về cuộc sống quanh ta, cũ nhưng không sáo mòn, vì chân
lý thì phi thời gian.
Hà
nội mùa Phật Đản 2552 – 05. 2008
Pháp
Hỷ - Dhammananda Bhikkhuni